Is er onder KEI nog hoop voor het voortbestaan van de Kunst van het Pleiten? Prof. Carla Klaassen  – hoogleraar burgerlijk procesrecht aan de Universiteit Nijmegen – betoogt van wel in een artikel in Ars Aequi van maart 2016. Ze schrijft:

(Weliswaar) “wordt het pleidooi als zelfstandige proceshandeling in de KEI-wetsvoorstellen betreffende de eerste aanleg en het hoger beroep afgeschaft, artikel 134 Rv vervalt, dit betekent echter geenszins dat het arrest Verhoeven c.s./Staat reeds vlot zijn betekenis verliest, integendeel. Volgens de KEI-plannen komt er voor de eerste aanleg een zogenoemde ‘nieuwe eenvoudige basisprocedure’.

De verwachting is dat deze basisprocedure in het merendeel van de gevallen zal volstaan, maar als de rechter daartoe aanleiding ziet kan hij deze, al dan niet op verzoek van partijen, uitbreiden en op maat van de desbetreffende zaak maken. In de nieuwe eenvoudige basisprocedure wordt uitgegaan van één schriftelijke ronde, met vervolgens een mondelinge behandeling. Deze mondelinge behandeling vormt het hart van de nieuwe basisprocedure, aldus de memorie van toelichting. De gedachte is dat partijen aldus vroegtijdig contact hebben met de rechter. De mondelinge behandeling kan voor verschillende doeleinden worden aangewend en op verschillende manieren worden ingericht.  De mondelinge behandeling kan worden gebruikt voor overleg over het vervolg van de procedure (en dus fungeren als een zogenoemde regiezitting), maar ook, zoals nu de comparitie na antwoord vooral wordt benut, tot het verkrijgen van inlichtingen, het beantwoorden van vragen van de rechter en het beproeven van een schikking.

Echter: terwijl (…) de huidige praktijk nogal uiteen blijkt te lopen wat betreft de ruimte die de comparitierechter partijen gunt om ter gelegenheid van de comparitie na antwoord te pleiten, geldt dat partijen tijdens de mondelinge behandeling ‘volgens KEI’ altijd de gelegenheid dienen te krijgen een mondelinge toelichting op hun zaak te geven. Dit teneinde het fundamentele recht op een ‘oral hearing’ te waarborgen (ondanks de afschaffing van het pleidooi). Dit betekent naar mijn mening dat de rechter partijen en/of hun raadslieden in principe – hetgeen met name wil zeggen: binnen de grenzen van de goede procesorde – altijd de gelegenheid dient te bieden tot het geven van een nadere toelichting op hun eigen wijze, en niet slechts tot het beantwoorden van zijn vragen. Kortom, onder KEI geldt, in elk geval voor de eerste aanleg: het pleidooi is dood, leve de kunst van KEI-goed pleiten.

Of de kunst van het pleiten in hoger beroep vaak ten toon kan worden gespreid, dient te worden afgewacht. De minister heeft ervoor gekozen om in hoger beroep niet standaard (in principe) te voorzien in een mondelinge behandeling, maar te bepalen dat deze alleen zal plaatsvinden als de rechter daartoe aanleiding ziet of indien een van partijen, nadat zij zijn gewezen op hun recht te worden gehoord, heeft verklaard gebruik te willen maken van dit recht. De gedachte is dat een mondelinge behandeling in hoger beroep niet steeds toegevoegde waarde heeft, vooral niet als er in eerste aanleg reeds een mondelinge behandeling heeft plaatsgevonden – hetgeen dus in principe standaard zal geschieden – en de feiten voldoende vaststaan. Het inlassen van een mondelinge behandeling zou de procedure dan juist onnodig kunnen vertragen, aldus de memorie van toelichting.  Naar mijn mening vervult een mondelinge behandeling echter ook in hoger beroep een hele nuttige functie en valt te hopen dat de appelrechter veelvuldig gebruik zal maken van zijn bevoegdheid deze te gelasten, zo partijen daarom al niet zelf verzoeken.”

Er is dus nog hoop. De “mondelinge behandeling” is dus meer dan een vragenuurtje voor de rechter. Het valt te hopen dat professor Carla Klaassen gelijk krijgt dat het mondeling toelichten van de stellingen van partijen, ook al heet het geen “pleidooi” meer, en ook ook al verdwijnt het woord uit het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering, een belangrijke functie blijft houden.