Vreemde vraag zult u denken, zeker van een jurist. Uiteraard, in beginsel is de rechtszitting openbaar, dat staat met zoveel woorden in artikel 121 van de Grondwet Maar betekent openbaar ook toegankelijk? Toegankelijkheid van rechtszaken is essentieel willen we blijven volhouden dat zittingen “openbaar” zijn. En die toegankelijkheid laat, zeker in civiele zaken, ernstig te wensen over.

U zult repliceren dat iemand die een zitting wil bijwonen als regel altijd wordt toegelaten. Dat klopt. Maar dat is niet het probleem. Dat ziet op “openbaarheid”. Toegankelijkheid veronderstelt dat iemand zonder aanzienlijke moeite te hoeven doen toegang heeft tot alle (rechts)zaken waarin een openbare zitting zal plaatsvinden (behoudens in uitzonderlijke gevallen waarin de rechter beveelt dat die achter gesloten deuren plaatsvindt) .  Waar vindt je zittinginformatie over een kort geding, mondelinge behandeling na antwoord, pleidooi of getuigenverhoor of zelfs een strafzitting?

In het internet tijdperk denken we bij toegankelijkheid meteen aan websites van rechtbanken of gerechtshoven. Wil je weten of en zo in welke handelsrecht-, familie- of andere zaak bij een bepaalde rechtbank wordt gepleit of wanneer welk kort geding wordt behandeld, dan belandt je in 99% van de gevallen bij “zoekt-en-gij-zult-niet-vinden” websites van de 11 rechtbanken in Nederland. (gerechtshoven zijn al niet beter, met uitzondering van de Ondernemingskamer van het Gerechtshof Amsterdam, waarover zo meer). Je kunt de griffie van een gerecht wel bellen, maar als je geen namen van partijen hebt, kom je meestal nergens. Behalve als je journalist bent dan is een enkel bericht naar de afdeling (pers)voorlichting voldoende. Maar dan weet de journalist meestal wel om welke zaak het gaat die hij wil bezoeken. Wat betreft strafzaken geeft het openbaar ministerie wel een overzicht van de zaken die het aan de rechter voorlegt.

Volgt u mij eens in de zoektocht naar vermelding van zaken en partijen, al dan niet anoniem. Laat ik in het arrondissement beginnen waarin ik woonachtig ben, Den Haag. De website van de rechtbank Den Haag begint veelbelovend onder de kop “praktisch” en “zittingsrooster“. De website geeft info over de locaties Den Haag Leiden en Gouda en meldt – veelbelovend –  dat je zittingen kunt bijwonen in bestuurs-, civiel, familie- en jeugdrecht, strafrecht en kantonzaken. Maar dat wisten we al. Nergens vindt men informatie over welke zaak op welke dag en welk tijdstip op de rol staat voor mondelinge behandeling of pleidooi. Kort geding zittingen zijn evenmin te vinden. Dan maar ouderwets de griffie bellen of er wellicht een andere manier is om aan informatie te komen over op handen zijnde zittingen.

“Bent u van de pers?” vraagt een vriendelijke medewerkster? “Nee”.

“Oh, dan kan ik u helaas niet verder helpen tenzij u al partijnamen hebt en een tijdstip waarop de zaak dient”. Maar daar belde ik nu juist voor, die heb ik niet. Missie mislukt. Andere rechtbanken doen het niet beter.

Het kan wel, zo bewijst de Ondernemingskamer van het Gerechtshof Amsterdam. De website vermeldt: “De Ondernemingskamer publiceert wekelijks de agenda van de zittingen. U vindt deze op de pagina Nieuws.” En ja, aldaar vindt je volledige informatie zoals welke zaak, op welke datum en tijd, door welke advocaten wordt bepleit.

Mis ik iets? Mis ik iets? Kan iemand me uitleggen waarom de 11 rechtbanken en 4 gerechtshoven niet het voorbeeld van de Ondernemingskamer van het Gerechtshof Amsterdam kunnen volgen om de toegankelijkheid van openbare zittingen te verbeteren?

Vanwege privacy wellicht? Lijkt met niet, zo nodig kunnen in gevoelige zaken alleen initialen op de website genoemd worden. Maar dan nog, die privacy is dan opeens weg als ik de zitting als belangstellende bijwoon (tenzij zoals gezegd de rechter beveelt de zaak achter gesloten deuren te behandelen hetgeen alleen in uitzonderlijke gevallen gebeurt).